«تورنس» بیست اصل برای توسعه تفکر خلاق از طریق تجارب مدرسه ارائه می دهد:
۱- تفکر خلاق را با ارزش بدانید.
هر مربی درهر دوره باید به عقاید جدیدی که کودکان و نوجوانان طرح می کنند، توجه داشته باشد و این افراد را تشویق کند که استعداد خلاق خود را گسترش دهند. هر مربی باید به این مسئله بیش از آموزش اطلاعات اهمیت دهد ، زیرا تفکر خلاق در کسب اطلاعات جایگاه مهمی دارد. طبیعی است که اگر به تفکر خلاق اهمیت داده شود، بچه ها به طرف آن کشیده می شوند. اگر انتظار داریم، خلاقیت گسترش یابدف باید یاد بگیریم که آن را با ارزش بدانیم.
۲- بچه ها را نسبت به محرک های محیطی حساس تر کنیم.
تقریباً در همه مطالعات اخیر در مورد افراد بسیار خلاق در رشته های گوناگون ، بر اهمیت حساسیت به انواع محرک های محیطی تأکید نشده است. نوع حساسیت ، نیازها در روحیات انسانی و مانند آن حساس باشد. در حالی که نیاز به حساسیت مانند حساسیت به پدیده های شیمیایی نیست. اما یک شیمی دان خلاق به حساسیت زیادی نسبت به پدیده های شیمیایی نیازمند است. ولی لازم نیست به پدیده های اجتماعی، حداقل در حوزه ای که مربوط به تحقیقات شیمی است بپردازد . بنابراین، لازم است بچه ها را بر طبقه وسیعی از محرک های محیطی حساس تر کنیم.
۳- دست کاری اشیا و عقاید را تشویق کنید.
بچه ها اغلب مایل اند به دست کاری و بررسی اشیا بپردازند که لازمه کنجکاوی آن هاست. مطالعات ما در تفکر خلاق در دانش آموزان دبستانی نشان داد بین درجه دستکاری و کیفیت و کمیت پاسخ های ابتکاری همبستگی زیادی وجود دارد.
۴- چگونگی آزمایش منظم عقاید را یاد بدهید.
یکی از اهداف کاملاً پذیرفته شده تربیتی این است که به بچه ها ، آزمون واقعیت ها را آموزش بدهیم تا تصویری واقعی از دنیایی که در آن زندگی می کنند، به دست آورند. معلمان باید از کلاسهای ابتدایی شروع کنند و به بچه هایشان نشان دهند که چگونه برای مشخص کردن مسئله، هر پیشنهاد را به طور منظم می آزمایند.
۵- تحمل عقاید تازه را افزایش دهید.
یکی از مهمترین عیوب نظام تربیتی امروز، تأکید بسیار بر برقراری هنجارهای رفتاری است تا تولید کارهای تازه و اصیل (ابتکاری) حتی بعضی معلمان ، دانش آموزی را که جواب تازه و اصیلی ( ابتکاری) داده، که بر خلاف انتظار است، اذیت می کنند. در حالی که مربیان باید عقاید تازه افراد خلاق را حمایت و بچه ها را به این عمل تشویق کنند.
۶- از تحمیل یک الگوی خاص اجتناب کنید.
آزادی، یک اصل اساسی در کار خلاق است. راه های زیادی برای انجام دادن کارها وجود دارد. بنابراین، مقید کردن افراد به تبعیت از یک الگوی خاص، آثار منفی به بار می آورد.
۷- درکلاس جوی خلاق ایجاد کنید.
کلاسی دارای جو خلاق است که فضای آزاد داشته باشد. لازمه این امر فقدان ترس و احساس امنیت است. برای ایجاد تفکر خلاق در بچه ها، ایجاد گروه های کلاسی نقش موثری دارد و بچه های گروه با شرکت در ایجاد افکار خلاق ، احساس لذت و رضایت می کنند.
۸- به کودک یاد بدهید تفکر خلاق خود را ارزشمند بداند.
بچه ها باید یاد بگیرند به عقاید خود اهمیت بدهند. یک روش این است که عادت کنند افکارشان را یادداشت کنند. تهیه یک دفتر مخصوص برای این امر مفید است. غالباً ما بسیاری از اندیشه های خوب را از دست می دهیم. چون آن ها را فراموش می کنیم. پس بهتر است افکارمان را روی کاغذ بنویسیم و حتی اگر در ارزش اندیشه ای تردید داشته باشیم، بهتر است آن را ثبت کنیم زیرا ممکن است در زمانی دیگر مورد بررسی ، انتقاد و تغییر قرار گیرد یا اندیشه ی مهم دیگری را در ما برانگیزد.
۹- مهارت هایی به منظور اجتناب از بدآموزی همسالان آموزش دهیم.
گاهی بچه ها خلاق ویژگی هایی دارند که آثار نامطلوبی بر دانش آموزان می گذارند. مانند مستقل عمل کردن، نداشتن هماهنگی و اعتنا نکردن به جمع و اهداف گروهی . مربیان باید مهارت های لازم برای شناخت احساسات دیگران را به آنان بیاموزند و اجازه دهند به تنهایی کار کنند، اما نه آنگونه که خود را از جمع جدا سازند.
۱۰- اطلاعات لازم راجع به فرایند خلاقیت را ارائه دهیم.
کودکان را با فرایند خلاقیت آشنا وبرنامه های آموزش خلاقیت را تمرین کنیم.
۱۱- احساس ضعف در برابر شاهکارها را دور کنید.
احساس ضعف در برابر شاهکارها مانع رشد استعداد خلاق می شود. اگر معلم وقت بگذارد و جزئیات روشی را که هنرمند یا نویسنده از آن استفاده می کند، برای دانش آموز توضیح دهد، این احساسات ضعف کاهش می یابد. هنگامی که دانش آموز می فهمد یک شاهکار چه مراحلی را طی کرده است، دیگر آن را ماورای قدرت خویش نمی بیند.
۱۲- یادگیری خودانگیز را تشویق و ارزشیابی کنید.
کنجکاوی بچه ها سبب خودانگیزی آنها می گردد و معلمان و والدین می توانند آن را زنده نگه دارند. سازمان بندی زیاد برنامه درسی مانع خودانگیزی می شود که عامل مهمی در ایجاد خلاقیت است.
چگونگی ارزشیابی نیز درخودانگیزی دارای اهمیت است. اگر حفظ کردن جزئیات را ارزشیابی کنیم، دانش آموزان به حفظ مطالب می پردازند. اما اگر ارزشیابی بر اساس توانایی تکمیل و کاربرد اصول باشد، تلاش خواهند کرد چنین کنند.
۱۳- خاری در پا ایجاد کنید.
یعنی توجه آنان را به یافته های بحث برانگیز جلب کنید. «نورشارپ» عقیده دارد کسی متفکر خلاق نمی شود مگر آن که به طور مداوم خاری در پا داشته باشد. بنا بر نظر او، فردی که زودرنج است، نمی تواند خلاق باشد. فردی که دارای تفکر خلاق است، دائماً با مشکلات دست و پنجه نرم می کند، به ان فکر می اندیشد، تحلیل می کند و در نهایت، راه های گوناگونی را از طریق شواهد تجربی و آزمایش می سنجد. معلمان می توانند در تمام سطوح خارهایی در پا ایجاد کنند. در مدارس ابتدایی ، می توانند انگیزه بچه ها را با طرح سؤال و کمک به آنها برای یافتن جواب حفظ کنند.
۱۴- برای تفکر خلاق ضرورت هایی ایجاد کنید.
معلمان می توانند فرصت هایی ایجاد کنند تا دانش آموزان به تفکر خلاق بپردازند . مانند استفاده از مسائلی که تا حدی مشکل باشد و به راحتی به جواب نرسد.
۱۵- موقعیت هایی برای فعالیت و فرصت هایی برای آرامش ایجاد کنید.
تقسیم اوقات به فعال و آرام در ایجاد اندیشه های تازه مهم است. اندیشه های مهم برای بعضی افراد ناگهانی و هنگام انواع فعالیت های متنوع پیش می آید. تاریخ نشان دادن که گاهی ابداعات و اکتشافات در دوره های آرامش و سکوت به وجود آمده است. معلم می تواند به بچه ها کمک کند تا در روز، اوقاتی سکوت و آرامش داشته باشند و تمام وقت در گروه نمانند.
۱۶- برای رسیدن به عقاید، منابع قابل دسترس فراهم کنید.
واضح است برای این که بچه ها به عقاید دیگران پی ببرند، باید به منابع دسترسی داشته باشند. اما مدارس نمی توانند همه منابع لازم را در اختیار بچه ها قرار دهند. پس لازم است آنها را آموزش دهند تا کمبودها را خلاقانه بپذیرند. منظور از پذیرش خلاقانه این است که فرد تلاش کند برای رسیدن به هدف، حداکثر بهره را از منابع دسترسی ببرد.
۱۷- عادت رسیدن به کاربرد کامل عقاید را تشویق کنید.
غالباً افرادی که به مضامین کامل عقاید نمی پردازند، نمی توانند به کشف مهمی نایل آیند. زیرا به اندازه ی کافی برای رسیدن به نتایج منطقی به مغزشان فشار نمی آورند. باید به بچه ها آموخت گاهی نیاز است روزها، هفته ها و ماه ها، یک مطلب را تا به دست آوردن شواهد کامل دنبال کنند.
۱۸- انتقاد سازنده را گسترش دهید و فقط انتقاد کردن را آموزش ندهید.
با هر موضوعی که تدریس می شود، فرصت هایی برای تقویت و توسعه عادت و مهارت انتقاد سازنده به وجود آورید.
۱۹- کسب شناخت در رشته های گوناگون را تقویت کنید.
شناخت رشته تخصصی، در ایجاد عقاید بنیادی مفید است. بسیاری از عقاید و روش هایی که در یک رشته طرح می شود، از رشته ی تخصصی دیگری گرفته شده است و در آن رشته به کار می رود.
۲۰- معلمانی با روح حادثه جویی باشید.
بچه های بسیار خلاق روحیه حادثه جوی دارند و معلمانی که به این روحیه توجه دارند، به گسترش آن کمک می کنند. معلمانی که خود روحیه حادثه جویی دارند، این روحیه را در دانش آموزانشان تقویت می کنند و در خلاق تر شدن آن ها تأثیر دارند.
آموزگار پایه دوم ابتدایی: سمانه جعفری دوست
دبستان امید 5
